क्रस–बोर्डर डिजिटल भुक्तानीहरू रूपान्तरण : भारत र नेपालबिच वित्तीय जडानमा कोसेढुङ्गा

नेपाल र भारतबिच क्युआर कोडमार्फत् वित्तीय कारोबार गर्न एनपिसिआई इन्टरनेसनल पेमेन्ट्स लिमिटेड (एनआइपिएल) र नेपाल क्लियरिङ हाउस लिमिटेड (एनसिएचएल) बिच दुई पक्षीय सम्झौता भएको छ । सम्झौतापछि नेपाली नागरिकले भारतीय बजारमा र भारतीय नागरिकले नेपालमा वालेट र मोबाइल बैंकिङको माध्यमबाट क्युआर स्क्यान गरी डिजिटल भुक्तानी गर्न सक्नेछन् । अहिलेसम्म मास्टर र भिसामार्फत् जारी भएका कार्डबाट क्रस बोर्डर अर्थात् अन्तरदेशीय भुक्तानी गर्ने गरिन्थ्यो।

यो ऐतिहासिक साझेदारीमा भारतको एकीकृत भुक्तानी इन्टरफेस (UPI) र नेपालको राष्ट्रिय भुक्तानी इन्टरफेस (NPI)  को एकीकरण समावेश गरिने भएको छ । ग्एक्ष् भारतमा रकम स्थानान्तरण गर्नको लागि एक सरल, सुरक्षित र भुक्तानी परिदृश्यमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउने NPCI द्वारा प्रस्तुत गरिएको एउटा ग्राउन्ड ब्रेकिङ्ग भुक्तानी प्रणाली हो भने NPI नेपालमा सुरक्षित र सुविधाजनक वित्तीय लेनदेनको लागि ल्याइएको भुक्तानी प्रणाली हो। जसले नेपालीहरुको वित्तीय व्यवस्थापन गर्ने तरिकालाई रूपान्तरण गर्दै नेपालको डिजिटल अर्थतन्त्रको वृद्धिमा योगदान पुर्याउँदै आइरहेको छ।

नेपाल र भारत दुवै देशका प्रयोगकर्ताहरूका लागि वित्तीय लेनदेन, कोष स्थानान्तरण र व्यापारी भुक्तानीहरू सरल बनाउने उद्देश्यका साथ भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र नेपालका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को भारतको राजकीय भ्रमणका क्रममा एनआइपिएल र एनसिएचएलबिच महत्वपूर्ण समझदारीपत्र (एमओयु) आदानप्रदान भएको थियो ।

सम्झौतापछि नेपाली क्लियरिङ हाउसको तर्फबाट प्रमुख कार्यकारी अधिकृत निलेशमान प्रधान र एनपिसिआईको तर्फबाट प्रमुख कार्यकारी अधिकृत रितेश शुक्लाले सम्झौता आदानप्रदान गरेका थिए । हामी यस सहकार्यको परिवर्तनकारी सम्भाव्यताको खोजी, नेपाल र भारतको अर्थतन्त्रमा यसको व्यापक प्रभावका साथै यस ऐतिहासिक एकीकरणका असङ्ख्य फाइदाहरू र सम्भावित चुनौतीमाथिको सम्बोधन प्रस्तुत गर्दछौँ ।

नेपालका लागि फाइदाहरू

यस किसिमको UPI र NPI को विस्तारित वित्तीय एकीकरणले दुई देशहरूबिच सुरक्षित र सुविधाजनक वित्तीय लेनदेनहरू सञ्चालन गर्न विद्यार्थी, तीर्थयात्री र यात्रीहरू लगायत नेपाली नागरिकहरूलाई सहजता मिल्नेछ । यसले सिमलेस क्रस बोर्डर नेटवर्क स्थापना गर्नुका साथै महत्वपूर्ण रूपमा कोष स्थानान्तरण र व्यापारी भुक्तानीहरूलाई सहज बनाउँदै, व्यक्ति र व्यवसायहरूको जीवनलाई समान रूपमा सरल बनाउने अपेक्षा गरिएको छ ।

त्यस्तै भारतको आधिकारिक ग्एक्ष् पूर्वाधारलाई अँगालेर नेपालको भुक्तानी प्रणालीमा उल्लेखनीय प्राविधिक विकासमा सहयोग पुग्ने देखिन्छ । एकीकरणले नेपालको वित्तीय परिदृश्यमा बढेको परिचालन दक्षता, सुधारिएको लेनदेन गति र उच्च विश्वसनीयतामा जोड दिनेछ, जसले राष्ट्रलाई विश्वव्यापी फिनटेक नवप्रवर्तनको अग्रपङ्क्तिमा ल्याउँदछ।

त्यसैगरी यस किसिमको सहकार्यले विदेशी लगानी आकर्षित गर्न, भारतसँगको व्यापारिक सम्बन्धलाई बलियो बनाउन र नेपालको आर्थिक वृद्धिलाई प्रोत्साहन गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। सिमलेस क्रस बोर्डर भुक्तानी प्रणालीले आर्थिक विस्तार र पारस्परिक समृद्धिका लागि अनुकूल वातावरण सिजना गर्दै व्यापारिक लेनदेनको वृद्धि गर्न उत्प्रेरकको रूपमा काम गर्नेछ ।

नेपालका लागि बेफाइदाहरू

सिमलेस क्रस बोर्डर भुक्तानी प्रणालीले नेपालको  नियामकीय निकायलाई थप  चुनौतीहरू थप्ने आँकलन गरिएको छ । नियामक ढाँचाहरूमा भिन्नताहरूको कारणले गर्दा भारत र नेपालबिचको कानुनी र अनुपालन संरचनाहरूको सामान्जस्य हासिल गर्नु महत्वपूर्ण चुनौती पनि हो। सम्बन्धित केन्द्रीय बैंकहरूको आवश्यकताहरूको पालना गर्दै ग्एक्ष् र ल्एक्ष् लाई प्रभावकारी रूपमा एकीकृत गर्न सावधानीपूर्वक समन्वय, दिगो परामर्श र नियामक पङ्क्तिबद्धताको लागि एक सूक्ष्म दृष्टिकोण आवश्यक हुनेछ ।

त्यस्तै ग्एक्ष् र ल्एक्ष् बिच प्राविधिक एकीकरण कार्यान्वयन, कायम राख्ने नेपालका लागि अन्तर्निहित प्राविधिक चुनौतीहरू हुन सक्छ। बलियो पूर्वाधार विकास, क्षमता निर्माण पहल र बलियो साइबर सुरक्षा उपायहरूमा लगानी सीमापार भुक्तानी इकोसिस्टमको निर्बाध सञ्चालन र सुरक्षा सुनिश्चित गर्न आवश्यक हुनेछ ।

भारतका लागि फाइदाहरू

यसले निश्चय पनि भारतका लागि सुदृढ द्विपक्षीय सम्बन्ध स्थापनामा योगदान पुर्याउनेछ। UPI र NPI को एकीकरणले भारत र नेपालबिचको द्विपक्षीय सम्बन्धलाई वृद्धि गर्ने दिशामा एक परिवर्तनकारी कदम हो । यो सहकार्यले आर्थिक सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाउने, पारस्परिक विश्वास बढाउन र दुई राष्ट्रबिचको सहयोगको भावनालाई प्रवद्र्धन गर्ने प्रमाणको रूपमा काम गर्ने आँकलन गरिएको छ ।

त्यस्तै विस्तारित बजार पहुँचका लागि व्यापारी, निर्यातकर्ता र सेवा प्रदायकहरू लगायत भारतीय व्यवसायहरूले नेपाली बजारमा अभूतपूर्व पहुँच प्राप्त गर्नेछन् । सिमलेस क्रस–बोर्डर भुक्तानी प्रणालीले नयाँ व्यापार र लगानीका अवसरहरू अनलक गर्नेछ, जसले भारतीय उद्यमहरूलाई आफ्नो ग्राहक आधार विस्तार गर्न, राजस्व प्रवाह विविधीकरण गर्न र स्थायी साझेदारीहरू स्थापना गर्न सहयोग पुग्नेछ ।

त्यसैगरी UPI र NPI को सफल एकीकरणले डिजिटल भुक्तानी प्रविधिमा भारतको विश्वव्यापी नेतृत्वलाई बलियो बनाउँनेछ। UPI को उल्लेखनीय स्केलेबिलिटी र अतुलनीय दक्षताले भारतको प्राविधिक क्षमता र विश्वव्यापी भुक्तानी उद्योगको विकसित आवश्यकताहरूलाई सम्बोधन गर्ने समाधानहरू आविष्कार गर्ने क्षमतालाई जोड दिनेछ।

भारतका लागि बेफाइदाहरू

यस सहकार्यले भारतीय व्यवसायहरूको लागि थप चुनौतीका साथै प्रतिस्पर्धी वातावरण सिर्जना गर्र्नेछ । भारतीय बजार खेलाडीहरूले अन्तरसम्बन्धित क्रस–बोर्डर भुक्तानी परिदृश्यभित्र आफ्नो प्रतिस्पर्धात्मक किनारा कायम राख्न अनुकूलनता र नवीनता प्रदर्शन गर्न आवश्यक हुनेछ।

त्यसैगरी सीमापार लेनदेन बढ्दै जाँदा जालसाजी गतिविधिहरू र सुरक्षा उल्लङ्घनहरूको जोखिम बढ्दै जान्छ। दुबै देशहरूले साइबर सुरक्षा उपायहरूलाई सुदृढ पार्ने प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ र प्रयोगकर्ताहरूको वित्तीय जानकारीको सुरक्षा गर्न, भुक्तानी प्रणालीहरूको अखण्डता र विश्वासयोग्यता सुनिश्चित गर्न बलियो संयन्त्रहरू स्थापना गर्नुपर्ने चुनौती थपिने छ।

अन्त्यमा भारत र नेपालबिचको ग्एक्ष् र ल्एक्ष् को एकीकरणले सीमापार डिजिटल भुक्तानीलाई सहज बनाउन एउटा महत्वपूर्ण कोसेढुङ्गाको प्रतिनिधित्व गर्ने आँकलन गरिएको छ। विस्तारित वित्तीय कनेक्टिभिटी र आर्थिक वृद्धिदेखि लिएर द्विपक्षीय सम्बन्धलाई सुदृढ पार्ने फाइदाहरू दुवै राष्ट्रका लागि भुक्तानी परिदृश्यलाई रूपान्तरण गर्ने अपार सम्भावनाहरु स्थापित हुने देखिन्छ। यद्यपि, नियामक सामान्जस्य र प्राविधिक अनुकूलनसँग सम्बन्धित चुनौतीहरूलाई एक सुरक्षित र सिमलेस क्रस–बोर्डर भुक्तानी इकोसिस्टम सुनिश्चित गर्न कुशलतापूर्वक नेभिगेट गरिनुपर्छ। यस ऐतिहासिक सहकार्यका साथ, भारत र नेपाल विश्वव्यापी वित्तीय आविष्कारमा अग्रपङ्क्तिमा उभिन सहयोग गर्नेछ । आर्थिक सहयोगको नयाँ बाटो पत्ता लगाउन र दुवै देशका लागि समावेशी वृद्धिको युग सुरु गर्न यस सम्झौताले उत्प्रेरणा प्रदान गरेको छ ।