बालबालिका र युवाहरूको वित्तीय साक्षरता प्रर्वद्धन गर्न Global Money Week (GMW) 2023

Global Money Week बालबालिका र युवाहरूको लागि वित्तीय साक्षरता र शिक्षा प्रर्वद्धन गर्न १७५ भन्दा बढी देशहरूमा मनाइने वार्षिक कार्यक्रम हो। यो सप्ताह Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) को संयोजनमा सन् २०१२ देखि प्रत्येक वर्ष धेरै मुलुकमा मनाउँदै आइएको छ । यस सप्ताहव्यापी वित्तीय चेतनामूलक अभियानले किशोर/किशोरी तथा युवा/युवतीको वित्तीय ज्ञान, सिप, मनोवृत्ति र व्यवहारमा सुधार ल्याई वित्तीय सक्षमता अभिवृद्धिका माध्यमले विवेकशील वित्तीय निर्णय लिन सघाउने गर्दछ । हरेक व्यक्तिको आर्थिक समृद्धिमा योगदान पर्याउनु नै यस कार्यक्रमको मुख्य उद्देश्य रहेको छ ।

यस वर्ष अर्थात् ग्लोबल मनी विक २०२३ को विषयवस्तु ‘Plan your money, Plant your future’ रहेको छ। विषयवस्तुले वित्तीय योजनाको महत्व, वित्तीय लक्ष्यहरू निर्धारण गर्न, वित्तीय शिक्षा र स्रोतहरू खोज्न मद्दत गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। विश्वभर मार्च २० देखि २६ सम्म ग्लोबल मनी विक २०२३ मनाइँदै छ ।

वित्तीय साक्षरता एक महत्वपूर्ण जीवन कौशल हो, जसले व्यक्तिहरूलाई उनीहरूको पैसा, बजेट प्रभावकारिता र उनीहरूको भविष्यको  लागि योजनाबारे सूचित निर्णयहरू गर्न सशक्त बनाउँछ । यद्यपि, परम्परागत शिक्षा प्रणालीहरूमा वित्तीय साक्षरतालाई समावेश गरिएको पाइँदैन्, जसले गर्दा धेरै मानिसहरू आधुनिक वित्तको जटिलताहरूको सामना गर्न असमर्थ हुने गरेका छन् । ग्लोबल मनी विकले वित्तीय साक्षरताको महत्वको बारेमा चेतना जगाउन र वित्तीय शिक्षालाई समर्थन गर्न स्रोत र उपकरणहरू उपलब्ध गराउन मद्दत गर्नेछ।

Global Money Week 2023 को विषयवस्तु ‘प्लान योर मनी, प्लान्ट योर फ्युचर’ ले सबैलाई आफ्नो वित्तमा सक्रिय दृष्टिकोण अपनाउन आह्वान गरेको छ । दैनिक, साप्ताहिक, मासिक र वार्षिक बजेटहरू सिर्जना गरेर, व्यक्तिहरूले आफ्नो पैसा उचित तवरले व्यवस्थापन गर्न यस महोत्सवले प्रभावकारी भूमिका खेल्नेछ । यस्तो आचरणले अनावश्यक खर्चमा कटौती गर्ने, थप आयआर्जन गर्ने तरिकाहरू खोज्न वा दीर्घकालीन बचत र सेवानिवृत्ति योजनाहरूमा लगानी समावेश गर्न सहयोग पुग्दछ ।

सामान्यतया घरायसी खर्चका लागि बचत गर्न, विद्यार्थीका लागि ऋण तिर्न वा व्यापार सुरु गर्ने  जस्ता काममा आर्थिक लक्ष्यहरू सफलताको लागि आवश्यक हुन्छन् । ठूला लक्ष्यहरूलाई साना, व्यवस्थित चरणहरूमा विभाजन गरेर, मानिसहरूले स्थिर प्रगति गर्न सक्छन् । यसले उनीहरूलाई आफ्नो लक्ष्यमा निरन्तर काम गर्न उत्प्रेरित गर्दछ। अनलाइन पाठ्यक्रमहरू र कार्यशालाहरूदेखि वित्तीय सल्लाहकारहरू र सामुदायिक संस्थाहरूसम्म, व्यक्तिहरूलाई उनीहरूको वित्तीय साक्षरता सुधार गर्न मद्दत पुग्ने हुन्छ । यसले उनीहरूको पैसाको बारेमा सूचित निर्णयहरू गर्न मद्दत गर्नका निम्ति धेरै स्रोतहरू उपलब्ध गराउनु सहयोग पु¥याउने गर्दछ । यी स्रोतहरूको फाइदा उठाएर र व्यक्तिगत वित्तको बारेमा थप जान्नका लागि अवसरहरू खोजेर, व्यक्तिहरूले आफ्नो वित्तीय भविष्यको रेखाचित्र कोर्न सक्दछन् ।

कोभिड–१९ महामारीका कारण मुलुकले सामना गरिरहेको आर्थिक चुनौतीलाई मध्यनजर गर्दै नेपालमा ग्लोबल मनी विक २०२३ लाई विशेष महत्वका साथ हेरिएको छ । सप्ताहव्यापी महोत्सवले विद्यालय, समुदायका लागि कार्यशाला, सेमिनार र वित्तीय शिक्षा कार्यक्रमहरू लगायतका विभिन्न गतिविधिका सन्दर्भहरु प्रस्तुत गर्नेछन् । महोत्सवले व्यक्तिहरूलाई वित्तीय योजना र व्यवस्थापन, बजेट, बचत र लगानीको बारेमा सिक्ने अवसर प्रदान गर्दछ ।

नेपालमा यस महोत्सवको मुख्य घटनाहरू मध्ये एक स्कुल बालबालिकाहरूको लागि वित्तीय शिक्षा कार्यक्रम हुने अपेक्षा गरिएको छ । यो कार्यक्रम देशभरका विद्यालयहरूमा आयोजना गरिनेछ र बालबालिकाहरूलाई बचत, बजेट र वित्तीय योजनाको महत्वबारे सिकाउने लक्ष्य राखिएको छ । अन्तक्र्रियात्मक गतिविधि र खेलहरूमार्फत् बच्चाहरूले कसरी आफ्नो पैसा प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गर्ने र आफ्नो लागि सुरक्षित आर्थिक भविष्य निर्माण गर्ने भन्ने बारेमा  सिक्नेछन् ।

यसबाहेक वयस्कहरूको लागि वित्तीय साक्षरता कार्यशालाहरूले उनीहरूलाई वित्तीय योजना, लगानी र सेवानिवृत्ति योजनाबारे जान्नको लागि मञ्च प्रदान गर्नेछ । कार्यशालाहरू वित्तीय विज्ञहरूद्वारा सञ्चालन गरिनेछ र व्यक्तिगत वित्त व्यवस्थापनको लागि व्यावहारिक सुझाव र रणनीतिहरू प्रदान गर्नेछ । महोत्सवले वित्तीय साक्षरता र शिक्षाको महत्वलाई मनाउन विभिन्न सांस्कृतिक र सामाजिक कार्यक्रमहरू पनि प्रस्तुत गर्दछ ।

अन्तमा, ग्लोबल मनी विक २०२३ बालबालिका र युवाहरूमा वित्तीय साक्षरता र शिक्षा प्रवद्र्धन गर्ने महत्वपूर्ण अवसर हो । ‘Plan your money, Plant your future’ को विषयवस्तुले वित्तीय योजना, वित्तीय लक्ष्यहरू निर्धारण गर्ने र वित्तीय शिक्षा र स्रोतहरू खोज्ने महत्वलाई जोड दिएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंक, बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरु, गैरसरकारी संघसंस्था र सरकारी निकायहरुबिच समन्वयात्मक भूमिका निर्वाह हुन सकेमा मात्र यस किसिमका महोत्सवहरुले सार्थकता प्राप्त गर्न सक्नेछन्  र लाभान्वित नागरिकहरुको सूचकाङ्क अभिवृद्धि हुनेछ ।

• वित्तीय साक्षरता आर्थिक मासिक पत्रिकामा प्रकाशित (सातौँ अंक– २०७९ फागुन)